Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội
Đại tá, Nguyễn Văn Tuệ
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội
Tư tưởng Hồ Chí Minh là tài sản vô giá của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta; trong đó, tư tưởng của Người về quân sự, quốc phòng mà cốt lõi là tư tưởng về xây dựng nền quốc phòng toàn dân có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc. Đây là vấn đề rất quan trọng, cần tiếp tục được quán triệt, vận dụng trong giáo dục quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, nhất là sinh viên - lực lượng hùng hậu, có sức khỏe, trình độ học vấn, có khả năng tiếp thu tri thức, khoa học kỹ thuật hiện đại, nguồn lực quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là “chủ nhân tương lai” của đất nước. Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội luôn chú trọng nhiệm vụ này nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của sinh viên.
Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội được thành lập năm 1898, có bề dày lịch sử 127 năm xây dựng và phát triển, với sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; sáng tạo và chuyển giao tri thức, công nghệ tới xã hội và cộng đồng đáp ứng yêu cầu thời kỳ cách mạng công nghiệp (CMCN), phục vụ xã hội và đất nước; với triết lý giáo dục hướng tới giáo dục toàn diện vì sự phát triển bền vững và hội nhập. Một trong những mục tiêu của Trường là: sản phẩm giáo dục đào tạo nằm trong top đầu Việt Nam về khả năng đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động, được ghi nhận sáng tạo và khởi nghiệp. Nhà trường luôn hướng tới đào tạo con người toàn diện không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn rèn luyện đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội. Chính vì vậy, trong quá trình đào tạo, cùng với nâng cao chất lượng về chuyên ngành, Nhà trường luôn chú trọng giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN) cho sinh viên nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục, bồi dưỡng ý thức quốc phòng, an ninh (QP,AN) cho các tầng lớp nhân dân. Về nội dung và phương pháp GDQP&AN, Người chỉ rõ “Cán bộ giáo dục quần chúng bằng cách vạch rõ âm mưu của địch, lấy sự thật mà giải thích cho quần chúng rõ địa vị cao quý của người chủ nước nhà, lực lượng xây dựng to lớn của ta, tương lai vẻ vang của dân tộc, nâng cao tinh thần yêu nước của mọi người”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: nhân dân có hiểu mới làm được việc, chính sự hiểu biết đó mới là cái lưới vây bắt quân thù. GDQP&AN cho nhân dân là cách tốt nhất để nhân dân nhận thức đúng, từ đó nâng cao tinh thần trách nhiệm trong xây dựng, củng cố QP,AN, bảo vệ Tổ quốc.
Kế thừa kinh nghiệm, truyền thống đánh giặc, giữ nước quý báu của dân tộc, vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh khẳng định: Để đánh đuổi thực dân, đế quốc xâm lược, giải phóng dân tộc, bảo vệ đất nước, cách tốt nhất, nhanh nhất và hiệu quả nhất là phải vũ trang toàn dân, phát triển lực lượng vũ trang cách mạng, tiến hành chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân vững mạnh. Do đó, ngay từ khi về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã bắt tay vào giáo dục, vũ trang toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng. Trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (22/12/1944), Người chỉ rõ: “Vì cuộc kháng chiến của ta là cuộc kháng chiến của toàn dân, phải vận động toàn dân, vũ trang toàn dân”(1). Với chủ trương đúng đắn, sáng tạo, kịp thời, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo toàn dân vùng lên tổng khởi nghĩa giành thắng lợi trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà. Tuy nhiên, ngay sau đó, vận mệnh đất nước lại rơi vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, khi đó giặc đói, giặc dốt, đặc biệt là giặc ngoại xâm đang đe dọa nghiêm trọng nền tự do, độc lập của nước nhà. Trong tình thế ngặt nghèo đó, đêm ngày 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi toàn quốc kháng chiến để hiệu triệu toàn dân đứng lên cầm vũ khí đánh đuổi kẻ thù xâm lược. Với đường lối kháng chiến, kiến quốc đúng đắn, quân và dân ta đã anh dũng, trường kì kháng chiến đánh bại thực dân Pháp xâm lược, đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu năm 1954.
Sau đó, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi: “31 triệu đồng bào ta ở cả hai miền, bất kì già trẻ, gái trai, phải là 31 triệu chiến sĩ anh dũng diệt Mỹ, cứu nước, quyết giành thắng lợi cuối cùng”(2). Với đường lối tiến hành đồng thời hai chiến lược cách mạng ở cả hai miền, kiên trì tiến hành chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo toàn dân tộc đánh bại đế quốc Mỹ xâm lược và tay sai, giành độc lập, thống nhất đất nước.
Cùng với chăm lo vũ trang toàn dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến bồi dưỡng lí tưởng cách mạng, xây dựng ý chí, trách nhiệm cho thế hệ trẻ trong đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc. Trong thư gửi học sinh nhân ngày khai trường, tháng 9/1945, Người viết: “Đối riêng với các em lớn, tôi khuyên thêm một điều này: Chúng ta đã đánh đuổi bọn thực dân, chúng ta đã giành được độc lập. Nhưng giặc Pháp còn lăm le quay lại. Chúng ỷ vào kẻ khác mạnh hơn mà gây sự với ta. Tất nhiên chúng sẽ bị bại, vì tất cả quốc dân ta đoàn kết chặt chẽ và một lòng chiến đấu cho giang sơn Tổ quốc. Phải sẵn sàng mà chống quân giặc cướp nước, đấy là bổn phận của mỗi công dân. Các em lớn chưa hẳn đến tuổi phải gánh công việc nặng nhọc ấy, nhưng các em cũng nên, ngoài giờ học ở trường, tham gia vào các Hội cứu quốc để tập luyện thêm cho quen với đời sống chiến sĩ và để giúp đỡ một vài việc nhẹ nhàng trong cuộc phòng thủ đất nước”(3).
Sau đó, năm 1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kí Luật về chế độ phục vụ của sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, có đề cập việc phong hàm sĩ quan dự bị cho sinh viên tốt nghiệp đại học.
Những tư tưởng đúng đắn, sáng tạo và khoa học cùng với sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, kịp thời trong thực tiễn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xây dựng cho cách mạng Việt Nam một lực lượng vũ trang hùng mạnh và rộng khắp, giành thắng lợi vẻ vang trong đấu tranh giải phòng dân tộc, thống nhất đất nước.
Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và từ yêu cầu của thực tiễn cách mạng, ngày 28/12/1961, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 219/NĐ-CP, về việc huấn luyện quân sự cho quân nhân dự bị và dân quân tự vệ, trong đó quy định: Trong các trường đại học và các trường chuyên nghiệp trung cấp, việc học tập quân sự phải đặt thành một môn học chính. Sinh viên các trường đại học được huấn luyện theo chương trình đào tạo sĩ quan, học sinh các trường chuyên nghiệp trung cấp được huấn luyện theo chương trình đào tạo hạ sĩ quan. Thực hiện chủ trương trên, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, công tác huấn luyện quân sự phổ thông đã góp phần quan trọng bồi dưỡng lí tưởng cách mạng, trang bị kiến thức quân sự cần thiết cho thế hệ trẻ, để hàng vạn học sinh, sinh viên đã tình nguyện “gác bút nghiên lên đường chiến đấu”, giành độc lập, thống nhất đất nước.
Khi đất nước hòa bình, thống nhất, công tác huấn luyện quân sự cho thế hệ trẻ tiếp tục được quan tâm thực hiện, ngày 27/12/1979, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 387-TTg, về việc “Huấn luyện sĩ quan dự bị trong học sinh, sinh viên các trường đại học và cán bộ công tác tại các ngành ngoài quân đội có nghề nghiệp phù hợp với quốc phòng”. Chỉ thị quy định: Đưa nội dung huấn luyện quân sự, đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan dự bị vào trong chương trình chính khóa của các trường đại học và cao đẳng, coi đây là một trong những nhiệm vụ đào tạo của các trường. Yêu cầu các trường cần củng cố, kiện toàn các ban (hoặc bộ môn) quân sự để có thể đảm nhiệm được toàn bộ chương trình huấn luyện sĩ quan dự bị. Sau đó, ngày 21/01/1980, Chính phủ đã ban hành Thông tư liên Bộ Quốc phòng - Đại học và Trung học chuyên nghiệp số 107/LB-QP-ĐH về việc huấn luyện sĩ quan dự bị trong các trường đại học và cao đẳng, nhằm bồi dưỡng cho sinh viên những kiến thức cơ bản về khoa học quân sự để sau khi tốt nghiệp ra trường, khi cần thiết có thể hoàn thành tốt nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc với cương vị người sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.
Đặc biệt, ngày 28/4/1981, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 107-CT/TW, về “Tăng cường công tác giáo dục quốc phòng nhân dân, chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng làm nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc”, trong đó nhấn mạnh: “Việc giáo dục cho nhân dân lao động, chủ yếu là thế hệ trẻ có đủ khả năng và trình độ kĩ thuật quân sự cần thiết để sẵn sàng làm nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, tăng cường tiềm lực quốc phòng toàn dân, trở thành nhiệm vụ cấp thiết có tầm quan trọng chiến lược”(4). “Vì vậy, đi đôi với việc xây dựng lực lượng vũ trang chính quy, phải hết sức chăm lo công tác giáo dục quốc phòng nhân dân, phổ biến các kiến thức quân sự cần thiết cho nhân dân lao động, chủ yếu cho thế hệ trẻ, coi đó là việc rất trọng yếu trong công tác vận động, giáo dục quần chúng sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc”(5).
Ngày 12/02/2001, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 62-CT/TW, về “Tăng cường công tác giáo dục quốc phòng toàn dân trước tình hình mới”, trong đó xác định: “Phải định kì giáo dục sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách của Nhà nước về xây dựng nền quốc phòng toàn dân cho cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành và thế hệ trẻ, làm cho mọi cán bộ, đảng viên ở tất cả các cấp, các ngành và nhân dân có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về việc xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân, thấy rõ trách nhiệm của mỗi người, mỗi tổ chức trong việc thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại chiến lược “diễn biến hoà bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích quốc gia”(6).
Thực hiện chủ trương trên, ngày 01/5/2001, Chính phủ ban hành Nghị định số 15/2001/NĐ-CP về “Giáo dục quốc phòng”, trong đó xác định: Giáo dục quốc phòng là môn học chính khóa trong các trường, lớp đào tạo bậc đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề, trung học phổ thông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, các trường chính trị, hành chính và đoàn thể.
Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình mới, ngày 03/5/2007, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 12-CT/TW, trong đó xác định rõ: “Giáo dục quốc phòng, an ninh là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, việc phổ cập và tăng cường giáo dục quốc phòng, an ninh là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương bằng các hình thức phù hợp với từng đối tượng”(7).
Ngày 31/3/2010, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 417/CT-TTg, về “Tăng cường chỉ đạo, thực hiện công tác giáo dục quốc phòng - an ninh năm 2010 và những năm tiếp theo”, trong đó xác định: Bộ GD-ĐT khẩn trương nghiên cứu Đề án đào tạo giảng viên GDQP&AN cho các trường đại học, cao đẳng; có chế độ, chính sách trong đào tạo và sử dụng sau đào tạo phù hợp; phối hợp với Bộ Quốc phòng nghiên cứu, thống nhất đề xuất Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường sỹ quan biệt phái cho các trường đại học, cao đẳng để nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh tại các cơ sở này.
Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP,AN cho cán bộ, công chức, viên chức và cho toàn dân, bảo đảm phù hợp với từng đối tượng. Chú trọng giáo dục, thống nhất, nâng cao nhận thức về đối tác và đối tượng; nắm vững đường lối, quan điểm, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Nâng cao ý thức trách nhiệm và tinh thần cảnh giác cách mạng trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh”(8). Đây là phương hướng quan trọng để công tác GD QP&AN nói chung, trong các trường đại học nói riêng tiếp tục được triển khai đồng bộ, chặt chẽ, chất lượng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của thời kì mới. .
Quán triệt quan điểm, đường lối, chủ trương chiến lược của Đảng, những năm qua, cấp ủy, Ban Giám đốc Trung tâm Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội đã quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện tốt các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Luật GDQP&AN, thường xuyên đổi mới công tác giáo dục và đào tạo để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giáo dục QP,AN cho các đối tượng theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Hiệu quả công tác này đã được thể hiện thông qua sự chuyển biến tích cực cả trong nhận thức và hành động của sinh viên.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, thực trạng việc giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP&AN cho sinh viên tại Trung tâm vẫn tồn tại những hạn chế, bất cập đó là: Một số nội dung, chương trình về QP&AN đã trở nên lỗi thời, chưa đáp ứng được một cách toàn diện về các mối đe dọa của xu thế QP&AN hiện đại như: thiếu tích hợp với thực tiễn địa chính trị hiện tại, với sự phát triển vũ khí, trang bị công nghệ mới và các mối đe dọa, thách thức chiến tranh không gian mạng, khủng bố, xung đột về an ninh và chính trị, xung đột về dân tộc và tôn giáo trong khu vực và thế giới. Hình thức, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP&AN có mặt chưa theo kịp sự phát triển của tình hình thực tiễn; việc tổ chức ăn, ở tập trung 100% thời gian khóa học để rèn luyện cho sinh viên theo nếp sống quân đội và môi trường quân sự có thời điểm chưa thường xuyên do vậy chất lượng GDQP&AN có nội dung chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Hệ thống tài liệu, giáo trình dạy học còn hạn hẹp về thông tin khoa học, nặng về lý thuyết, có lúc chưa chú trọng rèn luyện kỹ năng thực hành, rèn luyện động tác, tác phong quân sự cho sinh viên; nội dung giáo án, bài giảng chưa thường xuyên được bổ sung phát triển, cập nhật kịp thời các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ, hướng dẫn của cấp trên về công tác GDQP&AN. Nhiều sinh viên có quan điểm, nhận thức lệch lạc, thiếu tích cực về môn học GDQP&AN, cho rằng “đây là môn bắt buộc trong chương trình nên phải học, không vận dụng được nhiều vào thực tiễn làm việc, công tác sau này” nên không hứng thú tập trung vào học tập, nghiên cứu dẫn đến chất lượng học tập giảm sút. Từ những quan điểm chưa đúng và có phần coi nhẹ của sinh viên về môn học đặt ra nhiều trăn trở, khó khăn cho đội ngũ giảng viên trong quá trình giảng dạy, truyền đạt kiến thức.
Hiện nay và trong những năm tới, trước những diễn biến phức tạp, khó dự báo của tình hình thế giới, khu vực; các thế lực thù địch, phản động đẩy mạnh chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ với thủ đoạn ngày càng tinh vi, thâm độc; trong đó, thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên là đối tượng trọng điểm mà chúng hướng tới. Cùng với đó, những ảnh hưởng tiêu cực từ mặt trái của cơ chế thị trường, thông tin xấu, độc trên mạng xã hội,... đang tác động trực tiếp đến tư tưởng, tâm lý, tình cảm của thế hệ trẻ. Điều đó đòi hỏi phải tiếp tục vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong GDQP&AN cho sinh viên với những nội dung, giải pháp đồng bộ.
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy Đảng các cấp, đội ngũ cán bộ giảng viên, người trực tiếp làm công tác tổ chức, quản lý và giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP&AN cho sinh viên.
Đây là giải pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu trong quá trình nâng cao chất lượng giáo dục kiến thức QP&AN cho sinh viên hiện nay. Thực tiễn cho thấy, nhận thức có vai trò quyết định trực tiếp đến hoạt động thực tiễn của con người. Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ giảng viên, người trực tiếp tổ chức quản lý, giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên chỉ đạt được kết quả cao khi mọi người có sự thống nhất cả trong nhận thức, trách nhiệm và hành động của họ. Do đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp uỷ Đảng, của cán bộ giảng viên, người làm công tác quản lý giáo dục là cơ sở để phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của đội ngũ này. Từ đó thúc đẩy từng tổ chức, cá nhân quán triệt sâu sắc nhiệm vụ, thấm nhuần quan điểm, chủ trương của Đảng, trực tiếp là của cấp ủy, Ban Giám đốc trung tâm, đề cao trách nhiệm, chủ động, sáng tạo trong duy trì các hoạt động dạy học, dày công nghiên cứu cập nhật kiến thức, thông tin mới, kinh nghiệm thực tiễn về quân sự, quốc phòng tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP&AN cho sinh viên.
Thứ hai, giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc.
Lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc đã trở thành truyền thống quý báu của dân tộc ta. Giáo dục chủ nghĩa yêu nước cho sinh viên hiện nay là giáo dục tình yêu đối với đất nước, lòng trung thành với Tổ quốc và khát vọng được phục vụ những lợi ích của Tổ quốc và Nhân dân. Tại Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ hai (07/5/1958), Chủ tịch Hồ Chí Minh răn dạy thanh niên, tri thức phải có sáu cái yêu: Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu lao động, yêu khoa học và kỹ thuật, trong đó yêu Tổ quốc và yêu Nhân dân được Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu. Theo Người, phương pháp tốt nhất để bồi dưỡng lòng yêu nước, thương nòi cho sinh viên là giáo dục truyền thống dân tộc và truyền thống cách mạng.
Thông qua giáo dục truyền thống dân tộc, những giá trị tốt đẹp như: lòng yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc; tinh thần quả cảm, dám xả thân bảo vệ độc lập và chủ quyền quốc gia… được bồi đắp, củng cố làm cho sinh viên thấy được giá trị lớn lao và ý nghĩa của cuộc sống hòa bình, tự do, độc lập. Những giá trị này trở thành nguồn động lực thôi thúc sinh viên vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia.
Tiếp thu và vận dụng tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào quá trình giáo dục đào tạo, bồi đắp, trau dồi cho các em về đạo đức, lối sống đặc biệt là giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc với nhiều hình thức và phương pháp phong phú, như: trong giảng dạy các môn lý luận chính trị, giảng viên luôn lồng ghép những nội dung của chủ trương, đường lối, mục tiêu, lý tưởng của Đảng với lòng yêu nước, ý thức bảo vệ Tổ quốc và lòng tự hào về quê hương, đất nước. Giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên còn được lồng ghép qua các hoạt động văn hóa – nghệ thuật do Nhà trường tổ chức, như các cuộc thi, hội diễn văn nghệ chào mừng kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước; tuyên truyền sáng tác các tác phẩm ca ngợi về Đảng, Nhà nước, Bác Hồ kính yêu…
Thứ ba, tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức, niềm tin, ý chí sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc cho sinh viên trước tác động ảnh hưởng của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Thông qua GDQP&AN cần phải chủ động định hướng nhận thức, tư tưởng, hành động, xây dựng cho sinh viên niềm tin, ý chí quyết tâm đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trước tác động ảnh hưởng của CMCN lần thứ tư. Mặt khác, cần phải chuẩn bị cho thế hệ trẻ về nhân tố tinh thần vững vàng, sự sẵn sàng bên trong cả về năng lực và niềm tin, về ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc, đủ sức chủ động phát hiện, ngăn chặn và tấn công tiêu diệt mọi âm mưu thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch trong mọi tình huống.
Trong thời kì bùng nổ thông tin, sinh viên dễ dàng tiếp cận với nhiều thông tin khác nhau trên các phương tiện thông tin đại chúng, Internet, mạng xã hội,... Đây cũng là môi trường thuận lợi để các thế lực thù địch, các tổ chức khủng bố, phản động triệt để lợi dụng tuyên truyền, xuyên tạc đường lối lãnh đạo của Đảng, nói xấu chế độ nhằm kích động, lôi kéo thế hệ trẻ. Cùng với đó, việc tuyên truyền, khuếch trương, tuyệt đối hóa sức mạnh, uy lực của các loại vũ khí thế hệ mới, công nghệ cao,… đã tác động không nhỏ tới nhận thức, niềm tin của thế hệ trẻ vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, làm xuất hiện tư tưởng hoài nghi, thiếu tin tưởng vào đường lối quân sự, quốc phòng, nghệ thuật quân sự, vũ khí, trang bị hiện có. Chính vì thế, GDQP&AN cần làm tốt việc hun đúc lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc; tuyên truyền, giáo dục quan điểm, tư duy mới của Đảng, Nhà nước về quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc;
Thứ tư, giáo dục lý tưởng cách mạng, khơi dậy khát vọng cống hiến cho Tổ quốc, Nhân dân.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân là một nét đẹp trong đạo đức cách mạng. Tại lớp nghiên cứu chính trị khóa II, trường Đại học Nhân dân Việt Nam ngày 8/12/1956, Người đã răn dạy sinh viên: “Thiện nghĩa là tốt đẹp, vẻ vang. Trong xã hội không có gì tốt đẹp, vẻ vang bằng phục vụ lợi ích cho nhân dân”. Là người cách mạng, sinh viên phải luôn đặt nghĩa vụ lên trên quyền lợi; phải ra sức học tập, lao động để cống hiến; trong mọi công việc cần phải nêu cao tinh thần đâu cần sinh viên có, đâu khó có sinh viên.
Trong mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở sinh viên phải luôn ý thức xem mình đã cống hiến được gì cho nước nhà chứ không phải hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Người cũng chỉ rõ: muốn hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân sinh viên phải xác định được nhiệm vụ chính của mình là học tập, lao động; mục đích của việc học không phải chỉ vì bản thân, gia đình mà hơn hết học để phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh.
Ngoài ra, để sinh viên không chỉ có ý thức và động cơ học tập đúng đắn mà còn sống có lý tưởng và hoài bão, có khát vọng cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cấp ủy, Ban Giám đốc Trung tâm Giáo dục QP&AN Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội cần chỉ đạo Đoàn Thanh niên tổ chức các phong trào, các hoạt động ngoại khóa, như: Thanh niên tình nguyện, Thanh niên lập nghiệp, Tiếp sức mùa thi, Mùa hè xanh…; các dự án kêu gọi bảo vệ môi trường, giảm rác thải nhựa; các cuộc vận động, quyên góp ủng hộ cho gia đình khó khăn, khắc phục hậu quả thiên tai… Đây thực sự là những hoạt động hết sức ý nghĩa không chỉ vun đắp những tình cảm cao đẹp, đậm tính nhân văn cho sinh viên mà còn tạo hiệu ứng mạnh mẽ trong xã hội.
Thứ năm, định hướng cho sinh viên đổi mới hoạt động học tập theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học
Đối với giáo viên, trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho sinh viên, giáo viên cần tăng cường chỉ đạo hoạt động học tập của sinh viên theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học. Chính vì vậy, thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp học tập, kết hợp với việc nâng cao khả năng tự quản lí hoạt động học tập của sinh viên. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần tích cực giúp đỡ, bồi dưỡng sinh viên về phương pháp học tập, rèn luyện kĩ năng thực hành các động tác kĩ thuật, quân sự; thực hiện tốt các chỉ dẫn về nghiệp vụ sư phạm gắn với quản lí hoạt động học tập của sinh viên, như: giao nhiệm vụ học tập, theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ, nội dung học tập của sinh viên;…
Cán bộ quản lí sinh viên, cần kết hợp chặt chẽ giữa sử dụng hiệu quả các phương pháp quản lí giáo dục với việc phát huy vai trò tự học, tự rèn, tự quản lí của từng sinh viên. Quản lí hoạt động học tập của sinh viên bao gồm: tổ chức xây dựng động cơ, ý thức, thái độ, trách nhiệm trong học tập; tổ chức quán triệt và thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ tự học tập; quản lí việc xây dựng và thực hiện kế hoạch, mục tiêu, nội dung học tập; chấp hành nền nếp học tập của sinh viên; lựa chọn và sử dụng phương pháp, hình thức tự học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. Hoạt động học tập, rèn luyện chỉ đạt kết quả cao khi từng sinh viên phát huy được vai trò, trách nhiệm và năng lực của bản thân trong việc tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập một cách tự giác, tích cực, chủ động.
Phòng Quản lí sinh viên, cán bộ quản lí và giáo viên cần giúp sinh viên lựa chọn phương pháp học tập phù hợp với từng nội dung lí thuyết hay thực hành để lĩnh hội kiến thức, rèn luyện các kĩ năng, kĩ thuật quân sự cần thiết. Đặc biệt, giúp sinh viên thay đổi cách học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích người học tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực (9); nắm rõ nội dung, liên hệ vận dụng sát với thực tiễn, từng bước rèn luyện thuần thục các thao tác, động tác kĩ thuật quân sự.
Do dạy học ở Trung tâm GD QP&AN có những đặc thù riêng, thực hiện trong môi trường quân sự, chịu sự chi phối, quy định của Điều lệ Công tác nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam, Điều lệnh của Quân đội, nhất là các học phần quân sự. Vì vậy, trong công tác quản lí cần xây dựng quy định chặt chẽ, phù hợp với những tính đặc thù trên để phát huy hiệu quả quản lí sinh viên vừa đúng theo quy định của quân đội, vừa phù hợp với tính chất giáo dục đại học.
Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và những thành tựu của khoa học, công nghệ được ứng dụng vào quá trình giáo dục, cần định hướng, giúp sinh viên sử dụng những tiện ích đó vào nhiệm vụ học tập như: cập nhật thông tin, tài liệu học tập mới; trao đổi, lưu giữ các nội dung học tập,… một cách phù hợp, đúng quy định. Cán bộ quản lí, giáo viên cần định hướng, giúp sinh viên phân phối thời gian cho từng nội dung học tập một cách hợp lí, rèn luyện tính cẩn thận, cụ thể, tỉ mỉ, nhất là những nội dung đòi hỏi mức độ thể lực, sự tập trung trí tuệ lớn.
Thứ sáu, tận dụng cơ hội từ cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tích cực đổi mới phương pháp, hiện đại hóa phương tiện dạy học môn GD QP&AN
Khoa học, công nghệ và GD-ĐT là những lĩnh vực luôn gắn kết với nhau, chuyển hóa cho nhau, cùng nhau phát triển. Thành tựu của CMCN lần thứ 4 đang tạo nhiều cơ hội cho quá trình đổi mới phương pháp, hiện đại hóa phương tiện dạy học môn GD QP&AN. Hoạt động dạy học sẽ ngày càng được hỗ trợ, ứng dụng nhiều thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến. Quá trình đổi mới nội dung dạy học môn GD QP&AN đặt ra yêu cầu phải đồng thời đổi mới phương pháp, hiện đại hóa phương tiện dạy học. Phương pháp dạy học là sự hội tụ của nội dung và phương tiện dạy học.
Đặc điểm chung nhất của phương pháp dạy học môn GD QP&AN là gắn lí thuyết với thực hành, gắn đường lối, quan điểm của Đảng với thực tiễn QP-AN; coi trọng phương pháp dạy học trực quan, phương pháp làm mẫu, dạy học bằng các mô hình, học cụ, các trang thiết bị, vũ khí, khí tài kĩ thuật quân sự. CMCN lần thứ 4 tạo cơ hội cho các trường đại học sử dụng các trang thiết bị dạy học hiện đại để đổi mới phương pháp dạy học. Trong dạy học môn GD QP&AN có thể sử dụng các thiết bị mô phỏng để thay thế cho các vật thật. Phương pháp huấn luyện kĩ thuật, chiến thuật có thể được thực hiện trên các mô hình trận địa ảo, các thiết bị mô phỏng sát với thực tiễn. Trong thực tiễn, có những nội dung huấn luyện môn GDQP&AN không thể huấn luyện trên thực địa mà chỉ có thể thực hiện trên mô hình ảo.
Những năm gần đây, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội đang tập trung thực hiện có hiệu quả Quyết định số 161/QĐ-TTg, ngày 30/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ về “Phê duyệt quy hoạch hệ thống trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh giai đoạn 2015 - 2020 và những năm tiếp theo”. Trung tâm GDQP&AN của nhà trường đang từng bước được đầu tư, xây dựng, hoàn thiện; đầu tư xây dựng nâng cấp các phòng học chuyên dùng, phòng máy tính, trang thiết bị hiện đại, bảo đảm đủ giáo trình, tài liệu phục vụ công tác giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá kết quả. Dạy học môn GDQP&AN cần phải tăng cường kết nối với các đơn vị quốc phòng, công an nhân dân để tổ chức cho sinh viên đi tham quan, học tập, trải nghiệm thực tiễn. Kết hợp các phương pháp GDQP&AN trong môi trường ảo với môi trường thực. Việc tổ chức cho sinh viên đi tham quan, học tập trải nghiệm thực tiễn ở các đơn vị quân đội và công an vừa có tác dụng giúp cho sinh viên có hiểu biết kinh nghiệm thực tiễn, khắc phục được tình trạng thiếu trang thiết bị và vật dụng thực của nhà trường , vừa thu hút được các đơn vị tham gia vào huấn luyện môn GDQP&AN cho sinh viên.
Giải quyết tốt những vấn đề trên sẽ cập nhật được những thành tựu của CMCN lần thứ tư vào dạy học môn GDQP&AN; thiết thực nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học môn học này cho sinh viên, góp phần đưa nội dung môn GDQP&AN vào thực tiễn nghề nghiệp của sinh viên sau khi tốt nghiệp ra trường.
Kết luận
GDQP&AN ở Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội được hình thành, phát triển gắn với quá trình vận động, phát triển của thực tiễn xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, thực tiễn giáo dục, đào tạo và thực tiễn phát triển của khoa học, công nghệ. Ngày nay, dạy và học môn GDQP&AN nói chung, ở Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội nói riêng đang chịu sự chi phối, tác động của bối cảnh thời cuộc quốc tế, của nhiệm vụ chính trị, quân sự trong nước và đặc biệt là sự tác động của CMCN lần thứ tư. Để nâng cao chất lượng dạy và học môn GDQP&AN ở Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội trong bối cảnh hiện nay đòi hỏi nhà trường phải vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng vào công tác giáo dục quốc phòng, an ninh cho sinh viên, bám sát diễn biến của tình hình thời cuộc trong nước và quốc tế, tăng cường dự báo sự tác động của xu thế thời đại và của CMCN lần thứ tư đến nhiệm vụ QP- AN . Trên cơ sở đó để đổi mới tư duy, nhận thức về nhiệm vụ GDQP&AN làm cơ sở cho đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, hiện đại hóa phương tiện dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn GDQP&AN đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 3, tr539.
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 15, tr412.
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 4, tr35.
(4),(5) Đảng Cộng sản Việt Nam,Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, 2005, tập 42, tr.187, tr.189-190.
(6) Bộ Chính trị, Chỉ thị số 62-CT/TW, ngày 12-02-2001 về việc tăng cường công tác giáo dục quốc phòng toàn dân trước tình hình mới, 2001, tr.3
(7) Bộ Chính trị, Chỉ thị số 12-CT/TW, ngày 03/5/2007, về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình mới, 2007, tr.4
(8) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr.159-160.
(9) Ban Chấp hành Trung ương, Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, 2013.